Rozwój struktury rynku FMCG w świetle teorii kosztów transakcyjnych w Polsce

Abstrakt

Każdej zawieranej w gospodarce transakcji towarzyszą różnorodne koszty transakcyjne, które zsumowane odpowiadają „siłom tarcia” w układzie fizycznym. W ekonomiinstosunkowo mało uwagi poświęca się kosztom transakcyjnym przy opracowywaniu rygorystycznych modeli ekonomicznych, przez co teorie stają się bardzo odległe od zachowań gospodarczych.

W artykule przedstawiono pokrótce istotę i genezę pojęcia kosztu transakcyjnego, a także specyfikę aktywów w sferze wymiany i ich wpływ na kształtowanie struktury handlu oraz problem kształtowania struktur rynku wynikający z koncentracji, która przejawia się inwestycjami kapitałowymi prowadzącymi do wzrostu liczebności sieci, jak i średniej wielkości palcówek. W związku z rozwojem handlu zaczęły powstawać placówki wielkopowierzchniowe. Są one zlokalizowane przeważnie na obrzeżach miast, wokół których zaczęły się tworzyć centra handlowe, mające atrakcyjniejszą ofertę od centrów handlowych zlokalizowanych w centrach miast, co prowadzi do zmian w wartości lokalizacyjnej i ponoszeniu znacznych nakładów kapitałowych na taką inwestycję, w które wchodzą także koszty związane z funkcjonowaniem placówki.

W artykule poruszono również problem wyboru między organizowaniem transakcji wewnątrz firmy, poprzez struktury sieciowe lub za pośrednictwem rynku. Rozwój powiązań sieciowych i marek własnych stymuluje nawiązywanie relacji partnerskich z dostawcami w celu obniżania kosztów kontroli, co obecnie można zaobserwować na rynku polskim. Wskazano ponadto na znaczenie specyficznych aktywów dla kształtowania wybranych struktur w sferze wymiany (kontrolowane centra handlowe, franchising, długofalowe porozumienia z dostawcami towarów). Przedstawiono tendencje w kształtowaniu w wybranym okresie struktur rynku FMCG w Polsce, gdzie głównym inicjatorem i udziałowcem rynku są przede wszystkim zagraniczne sieci handlowe.