Tradycja i innowacje w zarządzaniu ryzykiem powodziowym w Polsce

Abstrakt

Artykuł przedstawia rozwiązania tradycyjne i innowacyjne w zarządzaniu ryzykiem powodziowym w Polsce. Wprowadzeniem do powyższych rozważań jest krótkie zobrazowanie problemu strat powodziowych i zagrożenia tym ryzykiem na świecie. Stanowi ono jedno z głównych zagrożeń o charakterze katastroficznym (zaraz po trzęsieniu ziemi) dotykających współczesną ludzkość. O ile ryzyko trzęsień ziemi utrzymuje się na względnie stałym poziomie, to ryzyko powodzi zbiera wciąż większe żniwo wśród ofiar i dotkniętych stratami gospodarek świata. Pojęcie ryzyka powodziowego przybliża wiele aktów prawnych oraz dostępnych materiałów źródłowych, zarówno polskich jak i międzynarodowych, wśród których szczególną uwagę zwrócono na unijną Dyrektywę Powodziową. Wprowadza ona istotne zmiany także dla polskich standardów zarządzania ryzykiem powodzi. Tradycyjne podejście do zarządzania analizowanym ryzykiem sprowadza się najczęściej do sposobu myślenia i działania w obliczu zagrożenia powodziowego. Oczekiwanie, że wały powodziowe spełnią rolę, którą im przypisano, a jednocześnie mieszkanie na naturalnych terenach zalewowych rzek i potoków górskich może doprowadzić do wzrostu zagrożenia i pogorszenia sytuacji. Tradycja przejawia się tutaj w sposobie wykonywania prac przeciwpowodziowych jak i zarządzania ryzykiem (brak aktywnego zabezpieczenia zagrożonych podmiotów/obszarów, liczenie na to, że „technika wytrzyma”, przerzucanie odpowiedzialności za wykonanie prac ochronnych na poszczególne jednostki gospodarujące zasobami wodnymi w kraju). Rozwiązania o charakterze innowacyjnym opierają się na zastosowaniu nowoczesnych technologii i/lub materiałów, a także innych narzędzi, takich jak: prawo (ustawy regulujące omawiane sytuacje kryzysowe, kompleksowe programy ochrony przeciwpowodziowej), system wczesnego ostrzegania, edukacja, ubezpieczenia czy instrumenty finansowe ART z rynku kapitałowego. W opracowaniu przeanalizowano najważniejsze z nich. W zakończeniu przedstawiono krótko wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli w zakresie ochrony przeciwpowodziowej w Polsce oraz dokonano syntetycznego podsumowania powyższych rozważań, zwracając uwagę na problemy wdrożeniowe rozwiązań innowacyjnych z badanego zakresu.