Skuteczność nadzoru właścicielskiego przedsiębiorstw sektora publicznego w świetle nowej ekonomii instytucjonalnej

Abstrakt

W artykule zaprezentowano wybrane aspekty skuteczności instytucji nadzoru właścicielskiego oraz przedstawiono jego specyfikę dla przedsiębiorstw sektora publicznego na tle dorobku nowej ekonomii instytucjonalnej. W obszerny sposób omówiono znaczenie pojęcia „instytucja”, jej strukturę i rodzaje, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji nadzorczych. Poruszono również problem celowości zastosowania podejścia instytucjonalnego (szczególnie nowej ekonomi instytucjonalnej) dla oceny skuteczności nadzoru właścicielskiego. Zagadnienie to zostało ujęte na tle specyfiki sektora publicznego w Polsce. Powyższe kwestie analizowano w kontekście zdefiniowania roli państwa w gospodarce oraz kierunków zmian zmierzających do zmniejszenia jego zawodności. Zajęto się ponadto problematyką całokształtu spraw dotyczących sfery publicznej wynikającej ze współczesnych oczekiwań społecznych i zasad gospodarki rynkowej, zwłaszcza teorią praw własności. W kontekście wskazania roli państwa w gospodarce polskiej przedstawiono zasady sprawowania nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa, wprowadzone przez Ministerstwo Skarbu Państwa w marcu 2010 r. Opracowane zasady nie stoją w opozycji do teorii nadzoru właścicielskiego, niemniej jednak przyjęta koncepcja wzmocnienia pozycji rady nadzorczej wymaga zastosowania efektywnych mechanizmów nadzoru właścicielskiego, które wesprą tę instytucję. Ważną częścią artykułu jest prezentacja fragmentów wyników badań empirycznych autora dotyczących efektywności instytucji rady nadzorczej przedsiębiorstw komunalnych wraz z omówieniem wniosków z tych badań. Istotą prowadzonych badań było zastosowanie metodyki badawczej opartej na procedurze kategoryzacji. W końcowej części artykułu skupiono się na kierunkach doskonalenia nadzoru korporacyjnego tych przedsiębiorstw w świetle nowej ekonomi instytucjonalnej.